✅ این بخش به شما کمک می کند تا اصطلاحات عمومی و تخصصی حوزه زخم را بیشتر و بهتر بشناسید.
اصطلاحات عمومی مربوط به زخم
زخم (Wound)
هر گونه آسیب به یکپارچگی پوست یا بافت های زیرین. این آسیب می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند ضربه، بریدگی، سوختگی، فشار، بیماری ها یا جراحی باشد.
زخم حاد (Acute Wound)
زخمی که به طور معمول و در زمان مورد انتظار بهبود می یابد. معمولاً ناشی از آسیب ناگهانی است (مانند بریدگی یا خراش) و دوره بهبودی مشخصی دارد.
زخم مزمن (Chronic Wound)
زخمی که در زمان مورد انتظار بهبود نیافته یا بهبودی آن به تأخیر افتاده است. این نوع زخم ها ممکن است ناشی از شرایط زمینه ای مانند: دیابت، بیماری های عروقی یا فشار مداوم باشند.
پانسمان (Dressing)
ماده ای که برای محافظت از زخم، جذب ترشحات، کمک به بهبود و کاهش خطر عفونت روی زخم قرار داده می شود.
بهبود زخم (Wound Healing)
فرآیند طبیعی ترمیم بافت آسیب دیده. این فرآیند شامل مراحل هموستاز، التهاب، تکثیر و بازسازی است.
عفونت زخم (Wound Infection)
زمانی رخ می دهد که میکروب ها (باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها) وارد زخم شده و در آنجا تکثیر شوند. علائم آن شامل قرمزی، تورم، درد، گرما، ترشح چرکی و گاهی تب است.
اسکار (Scar)
بافت فیبری که بعد از بهبود زخم جایگزین بافت آسیب دیده می شود.
دبریدمان (Debridement)
برداشتن بافت مرده، آسیب دیده یا عفونی از زخم برای تسریع بهبود.
ترشحات زخم (Wound Exudate)
مایعی که از زخم خارج می شود. نوع و میزان ترشحات می تواند اطلاعات مهمی در مورد وضعیت زخم ارائه دهد.
قرمزی (Erythema)
قرمزی پوست اطراف زخم که می‌تواند نشانه التهاب یا عفونت باشد.
تورم (Edema)
تجمع مایع در بافت های اطراف زخم که می تواند نشانه التهاب یا عفونت باشد.
درد (Pain)
احساس ناخوشایند که می تواند ناشی از زخم یا فرآیند بهبود باشد.
اصطلاحات تخصصی مربوط به زخم
زخم فشاری (Pressure Ulcer یا Pressure Sore)
زخمی که به دلیل فشار مداوم یا طولانی مدت بر روی پوست، معمولاً روی نقاط استخوانی، ایجاد می شود. مراحل زخم فشاری: مرحله 1 (قرمزی غیر قابل سفید شدن)، مرحله 2 (فقدان ضخامت بخشی از پوست)، مرحله 3 (فقدان ضخامت کامل پوست)، مرحله 4 (فقدان بافت عمیق).
زخم پای دیابتی (Diabetic Foot Ulcer)
زخم هایی که به دلیل نوروپاتی دیابتی (آسیب عصبی) و/یا بیماری عروق محیطی در پا ایجاد می شوند.
زخم وریدی (Venous Ulcer)
زخم هایی که به دلیل نارسایی مزمن وریدی در اندام تحتانی ایجاد می شوند.
زخم شریانی (Arterial Ulcer)
زخم هایی که به دلیل نارسایی عروق شریانی و کاهش جریان خون در اندام تحتانی ایجاد می شوند.
نکروتیک (Necrotic)
بافت مرده در زخم که معمولاً به رنگ سیاه یا قهوه ای است.
اسلاف (Slough)
بافت مرده و زرد یا مایل به قهوه ای که روی سطح زخم قرار دارد.
بافت گرانولاسیون (Granulation Tissue)
بافت جدید و دانه دانه که در مرحله تکثیر زخم ایجاد می شود و رنگ قرمز دارد.
اپی تلیزاسیون (Epithelialization)
فرآیند تشکیل لایه جدیدی از سلول های پوستی روی سطح زخم.
فیبروبلاست (Fibroblast)
سلول های موجود در بافت همبند که در تولید کلاژن و بهبود زخم نقش دارند.
ماتریس خارج سلولی (Extracellular Matrix - ECM)
ساختار پیچیده ای از پروتئین ها و سایر مولکول ها که در اطراف سلول ها وجود دارد و در بهبود زخم نقش دارد.
فاکتورهای رشد (Growth Factors)
پروتئین هایی که در کنترل فرآیندهای سلولی مانند تکثیر، مهاجرت و تمایز سلولی نقش دارند و در بهبود زخم اهمیت دارند.
دبریدمان تیز (Sharp Debridement)
برداشتن بافت مرده با استفاده از ابزارهای تیز مانند اسکالپل یا قیچی.
دبریدمان آنزیمی (Enzymatic Debridement)
استفاده از آنزیم های خاص برای تجزیه بافت مرده.
دبریدمان مکانیکی (Mechanical Debridement)
برداشتن بافت مرده با استفاده از روش های فیزیکی مانند پانسمان مرطوب به خشک.
دبریدمان اتولیتیک (Autolytic Debridement)
استفاده از فرآیندهای طبیعی بدن برای تجزیه بافت مرده با استفاده از پانسمان های مرطوب.
فشار درمانی (Compression Therapy)
استفاده از بانداژهای فشاری برای بهبود جریان خون و کاهش تورم در زخم های وریدی.
زخم باز (Open Wound)
زخمی که سطح آن در معرض هوا قرار دارد.
زخم بسته (Closed Wound)
زخمی که سطح آن پوشیده است و در معرض هوا قرار ندارد.
کلوئید (Keloid)
اسکار برجسته و ضخیم که فراتر از محدوده اولیه زخم رشد می کند.
اسکار هیپرتروفیک (Hypertrophic Scar)
اسکار برجسته و ضخیم که محدود به محدوده اولیه زخم است.
جراحی ترمیمی (Reconstructive Surgery)
جراحی برای ترمیم زخم های پیچیده یا بد شکل.
روش های پیشرفته پانسمان (Advanced Wound Dressings)
شامل پانسمان های فوم، آلژینات، هیدروکلوئید، هیدروژل و غیره که برای بهبود محیط زخم استفاده می شوند.
درمان با فشار منفی زخم (Negative Pressure Wound Therapy - NPWT)
روشی که در آن با استفاده از یک دستگاه، فشار منفی کنترل شده ای روی زخم اعمال می شود تا به بهبود آن کمک شود.
مهندسی بافت (Tissue Engineering)
استفاده از رویکردهای مهندسی برای تولید بافت های جایگزین برای ترمیم زخم‌‌ها.
تکمیل و توسعه اصطلاحات تخصصی مربوط به زخم (انواع بافت در زخم و فرآیندهای ترمیمی)
بافت گرانوله (Granulation Tissue)
بافت قرمز، مرطوب و دانه دانه که در مرحله تکثیر ترمیم زخم تشکیل می شود. این بافت حاوی مویرگ های خونی جدید و فیبروبلاست ها است و به عنوان بستر برای رشد سلول های اپیتلیال عمل می کند.
بافت پوششی (Epithelial Tissue)
لایه محافظ پوست که شامل سلول های اپیتلیال است. در ترمیم زخم، سلول های اپیتلیال از لبه های زخم به سمت مرکز حرکت می کنند و لایه جدیدی از پوست را تشکیل می دهند (اپی تلیزاسیون).
کلاژن (Collagen)
پروتئین ساختاری اصلی بافت همبند که در استحکام و یکپارچگی پوست نقش دارد. در فرآیند ترمیم زخم، کلاژن جدید تولید و رسوب می کند.
ماتریکس متالوپروتئینازها (Matrix Metalloproteinases - MMPs)
گروهی از آنزیم ها که در تجزیه پروتئین های ماتریکس خارج سلولی نقش دارند. تنظیم فعالیت MMPs در فرآیند ترمیم زخم بسیار مهم است.
فاکتورهای رشد مشتق از پلاکت (Platelet-Derived Growth Factors - PDGF)
فاکتورهای رشدی که از پلاکت ها آزاد می شوند و در مراحل اولیه ترمیم زخم نقش دارند، از جمله در تحریک مهاجرت سلولی و تکثیر فیبروبلاست ها.
فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (Vascular Endothelial Growth Factor - VEGF)
فاکتور رشدی که در تشکیل عروق خونی جدید (آنژیوژنز) نقش دارد و برای ترمیم زخم ضروری است.
میوفیبروبلاست (Myofibroblast)
سلول هایی که در انقباض بافت زخم و بستن آن نقش دارند. تجمع بیش از حد میوفیبروبلاست ها می تواند منجر به تشکیل اسکار هیپرتروفیک یا کلوئید شود.
انقباض زخم (Wound Contraction)
فرآیند طبیعی که در آن لبه های زخم به هم نزدیک می شوند. این فرآیند به کمک میوفیبروبلاست ها انجام می شود.
اصطلاحات تخصصی تر در ارزیابی زخم
عمق زخم (Wound Depth)
فاصله عمودی بین سطح پوست و عمیق ترین قسمت زخم.
تونلینگ زخم (Wound Tunneling)
ایجاد حفره یا کانالی زیر سطح زخم.
آندرماینینگ زخم (Wound Undermining)
جدا شدن لبه های زخم از بافت های زیرین.
حاشیه زخم (Wound Margin)
لبه های زخم که با پوست سالم اطراف آن تماس دارند.
بستر زخم (Wound Bed)
کف زخم که بافت های زیرین آن را در بر می گیرد.
محل زخم (Wound Location)
ناحیه ای از بدن که زخم در آن قرار دارد.
بوی زخم (Wound Odor)
بوی خاصی که ممکن است از زخم عفونی یا نکروتیک به مشام برسد.
میزان ترشحات (Exudate Volume)
میزان مایعی که از زخم خارج می شود (کم، متوسط، زیاد).
نوع ترشحات (Exudate Type)
نوع مایع خارج شده از زخم (سروز، خونی، چرکی، سروخونی).
شاخص رنگ زخم (Wound Color)
رنگ بستر زخم که می تواند اطلاعاتی درباره نوع بافت و فرآیند ترمیم ارائه دهد (قرمز، زرد، سیاه، صورتی).
حساسیت به لمس (Tenderness)
درد یا حساسیت در هنگام لمس اطراف زخم.
نشانه های عفونت موضعی (Signs of Local Infection)
قرمزی، تورم، گرما، درد، ترشح چرکی، بوی نامطبوع.
نشانه های عفونت سیستمیک (Signs of Systemic Infection)
تب، لرز، افزایش ضربان قلب، افزایش تعداد تنفس، گیجی، ضعف عمومی.
روش های پیشرفته مدیریت زخم
درمان با اکسیژن هایپرباریک (Hyperbaric Oxygen Therapy - HBOT)
روشی که در آن بیمار در معرض اکسیژن خالص با فشار بالا قرار می گیرد تا اکسیژن رسانی به بافت ها افزایش یابد و به بهبود زخم کمک شود.
مهندسی بافت و بیومتریال ها (Tissue Engineering and Biomaterials)
استفاده از مواد زیست سازگار و سلول های زنده برای ایجاد پوست مصنوعی یا سایر بافت های جایگزین برای ترمیم زخم ها.
پیوند پوست (Skin Grafting)
برداشتن لایه‌ای از پوست سالم از یک ناحیه بدن و پیوند آن به ناحیه زخم.
پیوند پوستی از نوع فلاپ (Skin Flap)
انتقال یک قطعه از پوست و بافت زیرین به همراه خون رسانی آن از یک ناحیه به ناحیه دیگر.
ماتریکس های خارج سلولی (Extracellular Matrix - ECM) ترمیم زخم
استفاده از ماتریکس های خارج سلولی مشتق شده از بافت های انسانی یا حیوانی برای ایجاد یک بستر مناسب برای رشد سلول ها و ترمیم زخم.
درمان با سلول های بنیادی (Stem Cell Therapy)
استفاده از سلول های بنیادی برای تحریک ترمیم بافت و بهبود زخم.
میکروگرافتینگ (Micrografting)
انتقال قطعات بسیار کوچک از پوست سالم به زخم برای تحریک اپیتلیزاسیون.
سایر روش های پیشرفته
لیزرتراپی، اولتراسوند تراپی، و درمان‌های مبتنی بر نور.
طبقه بندی زخم ها
طبقه بندی بر اساس علت
زخم های ناشی از تروما (ضربه)، جراحی، فشار، بیماری های عروقی، دیابت و غیره.
طبقه بندی بر اساس عمق
زخم های سطحی (اپیدرمی)، زخم های جزئی ضخامت (درم)، زخم های با ضخامت کامل (تا بافت زیرجلدی یا عمیق تر)
طبقه بندی بر اساس مرحله بهبودی
زخم های التهابی، تکثیر، بازسازی.
سیستم های طبقه بندی خاص
مانند سیستم طبقه بندی بر اساس مقیاس برادن برای زخم های فشاری، سیستم طبقه بندی واگنر برای زخم های پای دیابتی.
ملاحظات خاص در مدیریت زخم
تغذیه در بهبود زخم
پروتئین، ویتامین ها، مواد معدنی و کالری کافی برای ترمیم بافت ضروری است.
کنترل درد
استفاده از داروهای ضد درد، بی حس کننده های موضعی و روش های غیر دارویی برای کنترل درد.
کنترل ادم (تورم)
استفاده از روش های فشرده سازی، بالا نگه داشتن عضو و درمان علل زمینه ای برای کاهش تورم.
کنترل اگزودا (ترشحات)
استفاده از پانسمان های جاذب مناسب و ارزیابی میزان ترشحات.
پیشگیری از عفونت
استفاده از روش های استریل، پانسمان مناسب و آنتی بیوتیک ها در صورت لزوم.
پایش زخم
ارزیابی منظم زخم برای تعیین روند بهبودی و شناسایی علائم هشدار.
ارائه آموزش به بیمار و مراقبان
آموزش در مورد نحوه مراقبت از زخم، علائم هشدار و نحوه مصرف دارو.
نقش متخصصین مراقبت از زخم
پرستاران و پزشکان متخصص در زخم برای ارزیابی تخصصی، طرح ریزی درمان و مانیتورینگ زخم های پیچیده.
نقش روان درمانی و حمایت روانی
تاثیر استرس و وضعیت روانی در بهبود زخم
ملاحظات خاص در زخم های مزمن
علل زمینه ای زخم های مزمن
دیابت، بیماری های عروقی، اختلالات لنفاوی، سوء تغذیه و بیماری های مزمن دیگر.
عفونت های مقاوم به درمان
نیاز به درمان های اختصاصی و استفاده از آنتی بیوتیک های خاص.
بیوفیلم
اجتماع میکروب ها در ماتریسی که آنها را محافظت می کند و می تواند در زخم های مزمن ایجاد شود و به درمان مقاومت نشان دهد.
تحمل درمان
برخی از زخم های مزمن نسبت به درمان مقاوم می شوند و نیاز به روش های درمانی جایگزین دارند.
چالش های مدیریت زخم مزمن
زمان بهبودی طولانی، عود زخم، هزینه های بالا و تأثیر بر کیفیت زندگی.
جنبه های مولکولی و سلولی پیشرفته در ترمیم زخم
مهاجرت سلولی (Cell Migration)
فرآیند حرکت سلول ها به سمت ناحیه زخم. این فرآیند برای پر کردن فضای خالی و تشکیل بافت جدید ضروری است. سلول های مختلفی از جمله کراتینوسیت‌ها، فیبروبلاست ها و سلول های اندوتلیال در این فرآیند نقش دارند.
پلیمرهای ماتریکس خارج سلولی (ECM Polymers)
کلاژن، الاستین، فیبرونکتین، لامینین و سایر مولکول های تشکیل دهنده ماتریکس خارج سلولی که در سازماندهی بافت، مهاجرت سلولی و ترمیم زخم نقش دارند.
پروتئوگلیکان ها (Proteoglycans)
مولکول هایی که در ECM وجود دارند و با تنظیم ساختار ماتریکس و جذب فاکتورهای رشد در ترمیم زخم نقش دارند.
ادغام سلولی (Cell Adhesion)
اتصال سلول ها به یکدیگر و به ECM از طریق مولکول های چسبندگی مانند اینتگرین ها. این فرآیند برای حفظ یکپارچگی بافت و ترمیم زخم ضروری است.
سیگنالینگ سلولی (Cell Signaling)
ارتباط بین سلول ها از طریق مولکول های سیگنالینگ مانند فاکتورهای رشد، سایتوکین ها و کموکین ها که در کنترل فرآیندهای ترمیم زخم نقش دارند.
مراحل التهاب در ترمیم زخم
مرحله اولیه (Early Phase)
فعال شدن ماست سل‌ها، ترشح هیستامین و سایر واسطه های التهابی، جذب نوتروفیل ها.
مرحله اواخر (Late Phase)
ورود مونوسیت ها به بافت و تبدیل شدن به ماکروفاژها، ترشح فاکتورهای رشد و سیتوکین ها.
نقش ماکروفاژها
تمیز کردن بافت مرده، ترشح فاکتورهای رشد و تنظیم پاسخ التهابی.
آنژیوژنز (Angiogenesis)
تشکیل رگ های خونی جدید برای تامین اکسیژن و مواد مغذی به بافت های در حال ترمیم. VEGF فاکتور کلیدی در این فرآیند است.
ماتریس متالوپروتئینازها (MMPs) و مهارکننده های آنها (TIMPs)
تعادل بین فعالیت MMPها (تجزیه ECM) و TIMPها (مهار MMPها) برای سازماندهی مجدد بافت و ترمیم زخم حیاتی است.
آپوپتوز (Apoptosis)
مرگ برنامه ریزی شده سلولی که در حذف سلول های آسیب دیده و بازسازی بافت نقش دارد.
تکنیک ها و فناوری های نوین در مدیریت زخم
تصویربرداری از زخم (Wound Imaging)
استفاده از تکنیک های تصویربرداری مانند عکاسی دیجیتال، طیف‌سنجی، و میکروسکوپ برای ارزیابی دقیق زخم و نظارت بر روند بهبودی.
هوش مصنوعی در مدیریت زخم (AI in Wound Care)
استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی برای تجزیه و تحلیل تصاویر زخم، پیش‌بینی روند بهبودی و ارائه راهکارهای درمانی.
سنسورهای زخم (Wound Sensors)
استفاده از سنسورهای پوشیدنی برای نظارت بر پارامترهای مختلف زخم مانند دما، رطوبت، pH، و میزان ترشحات.
نانو فناوری در مدیریت زخم (Nanotechnology in Wound Care)
استفاده از نانو ذرات، نانو الیاف و سایر نانو مواد در پانسمان ها و داروهای زخم برای بهبود ترمیم و کاهش عفونت.
پانسمان های هوشمند (Smart Dressings)
پانسمان هایی که حاوی سنسورها، داروها یا فاکتورهای رشد هستند و به طور فعال به شرایط زخم پاسخ می دهند.
چاپ سه بعدی بافت (3D Tissue Printing)
ساخت بافت های جایگزین با استفاده از چاپ سه بعدی برای ترمیم زخم‌های بزرگ.
مهندسی ژنتیک در ترمیم زخم (Genetic Engineering in Wound Healing)
استفاده از ژن درمانی برای افزایش تولید فاکتورهای رشد، کاهش التهاب و تسریع ترمیم زخم.
درمان با پلاسمای سرد (Cold Plasma Therapy)
استفاده از پلاسمای سرد برای استریل کردن زخم ها، تحریک ترمیم و کاهش التهاب.
درمان با سلول های درمانی اختصاصی (Therapeutic Cell Therapy)
استفاده از سلول های تخصصی مثل سلول های مزانشیمی برای ترمیم زخم
رویکردهای فردی سازی شده در درمان زخم
میکروبیوم زخم (Wound Microbiome)
بررسی نقش باکتری ها، قارچ ها و سایر میکروب های موجود در زخم در فرآیند ترمیم و ایجاد عفونت.
عوامل تغذیه ای خاص
نقش ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای چرب خاص و آنتی اکسیدان ها در ترمیم زخم.
تاثیر استرس و شرایط روانی بر ترمیم زخم
نقش مدیریت استرس، مداخلات روانی و تکنیک های آرامش بخش در بهبود زخم.
ملاحظات بالینی و عملی
روش های ضدعفونی زخم (Wound Antiseptics)
استفاده از محلول های ضدعفونی کننده مانند پوویدون آیوداین، کلرهگزیدین و محلول های سالین.
روش های ارزیابی درد
مقیاس های درد، ارزیابی رفتاری و پرسش نامه ها برای ارزیابی دقیق درد.
روش های غیر دارویی کنترل درد
کمپرس سرد، گرما درمانی، تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) و تکنیک های آرامش بخش.
رویکردهای چند رشته ای مدیریت زخم
همکاری پزشکان، پرستاران، متخصصان تغذیه، فیزیوتراپ ها و سایر متخصصین برای مدیریت جامع زخم
مستند سازی دقیق زخم
ثبت دقیق اندازه، عمق، بافت، ترشحات، علائم عفونت و روند بهبودی.
ملاحظات اقتصادی و اجتماعی مدیریت زخم
هزینه های درمان، تأثیر زخم بر کیفیت زندگی و نیاز به حمایت اجتماعی.