زخم بستر: علل، مراحل، پیشگیری و مراقبت های جامع
- زخم بستر و مکانیسم ایجاد آن
- عوامل خطر و افراد مستعد زخم بستر
- مراحل پیشرفت زخم بستر
- مکان های شایع بروز زخم بستر
- مراقبت های لازم برای زخم بستر
زخم بستر که به آن زخم فشاری یا دکوبیتوس نیز گفته می شود، آسیبی به پوست و بافت های زیرین است که در اثر فشار طولانی مدت بر یک ناحیه از بدن ایجاد می شود.
این عارضه بیشتر در افرادی که به دلیل بیماری یا ناتوانی طولانی مدت، تحرک محدودی دارند، دیده می شود.
زخم بستر نه تنها باعث درد و ناراحتی می شود، بلکه می تواند منجر به عفونت های جدی و عوارض تهدید کننده زندگی شود.
درک علل، مراحل، روش های پیشگیری و مراقبت های لازم برای این زخم ها، برای بهبود کیفیت زندگی افراد در معرض خطر و کمک به بهبودی آنها بسیار حیاتی است.
زخم بستر و مکانیسم ایجاد آن
زخم بستر آسیبی است که به پوست و بافت های زیرین در اثر فشار مداوم یا طولانی مدت، اصطکاک یا رطوبت زیاد وارد می شود.
این فشار باعث کاهش جریان خون در ناحیه تحت فشار می شود و در نتیجه کمبود اکسیژن و مواد مغذی منجر به مرگ سلولی و ایجاد زخم می شود.
مکانیسم ایجاد زخم بستر
- فشار: فشار طولانی مدت بر روی استخوان ها و برجستگی های استخوانی (مانند استخوان های لگن، زانو، قوزک پا و پاشنه) باعث کاهش جریان خون می شود.
- اصطکاک: حرکت پوست روی سطحی مانند ملحفه یا تخت باعث آسیب به لایه های سطحی پوست می شود.
- رطوبت: رطوبت ناشی از تعریق، ادرار یا ترشحات می تواند پوست را نرم و آسیب پذیر کرده و احتمال ایجاد زخم را افزایش دهد.
- نیروی برشی: ترکیبی از فشار و اصطکاک زمانی که بیمار لیز می خورد یا جابجا می شود.
عوامل خطر و افراد مستعد زخم بستر
- محدودیت حرکتی:
- افراد بستری یا بی حرکت برای مدت طولانی
- افراد با آسیب نخاعی یا فلج
- افراد مسن با تحرک محدود
- افرادی که تحت بیهوشی طولانی مدت هستند.
- بیماری های زمینه ای:
- دیابت
- بیماری های عروقی
- بیماری های عصبی مانند ام اس و پارکینسون
- سوء تغذیه و کمبود ویتامین ها
- بیماری های قلبی و ریوی
- سایر عوامل:
- سن بالا
پوست خشک و شکننده
بی اختیاری ادرار و مدفوع
استفاده از داروهای خاص مانند کورتیکواستروئیدها
کاهش سطح هوشیاری
مراحل پیشرفت زخم بستر
زخم های بستر بر اساس میزان آسیب وارد شده به بافت، به چهار مرحله اصلی تقسیم می شوند:
مرحله 1:
پوست سالم اما قرمز شده و ممکن است گرم و نرم باشد.
با فشار دادن ناحیه قرمز شده، رنگ آن سفید نمی شود.
درد موضعی ممکن است وجود داشته باشد.
مرحله 2:
آسیب به اپیدرم و درم (لایه های سطحی و میانی پوست).
زخم سطحی با ظاهری شبیه به تاول یا خراشیدگی.
درد و التهاب وجود دارد.
مرحله 3:
آسیب به لایه های عمیق تر پوست تا بافت زیر جلدی (چربی زیر پوست).
زخم عمیق با ظاهری گود و اغلب همراه با ترشح.
ممکن است بافت نکروز (مرده) در ناحیه زخم دیده شود.
مرحله 4:
آسیب به بافت های عمیق تر مانند ماهیچه ها، استخوان ها، تاندون ها و مفاصل.
زخم بسیار عمیق با احتمال عفونت گسترده.
بافت نکروز و ترشحات زیاد وجود دارد.
مرحله غیر قابل طبقه‌بندی:
عمق زخم مشخص نیست به دلیل بافت اسکار یا بافت مرده موجود در زخم
آسیب بافت عمیق مشکوک:
پوست سالم اما ناحیه ای کبود رنگ یا بنفش شده است که نشان دهنده آسیب به بافت های عمقی است.
مکان های شایع بروز زخم بستر
زخم های بستر بیشتر در نواحی زیر بروز می کنند:
استخوان لگن و دنبالچه
پاشنه ها
قوزک پا
زانوان
آرنج ها
شانه ها
پشت سر و گوش ها
عوارض زخم بستر
عفونت: باکتری ها می توانند وارد زخم شده و باعث عفونت موضعی یا سیستمی شوند.
سلولیت: عفونت بافت نرم اطراف زخم
عفونت استخوان (استئومیلیت): در زخم های عمیق، عفونت می تواند به استخوان ها گسترش یابد.
سپسیس (عفونت خون): عفونت شدید و گسترده که می تواند منجر به شوک و مرگ شود.
درد مزمن: درد مداوم که کیفیت زندگی بیمار را تحت تأثیر قرار می دهد.
افسردگی و انزوای اجتماعی: ناشی از درد و محدودیت‌های ناشی از زخم بستر.
پیشگیری از زخم بستر
پیشگیری مهمترین بخش در مدیریت زخم بستر است.
اقدامات پیشگیرانه شامل موارد زیر است:
تغییر وضعیت منظم: هر 2 ساعت یکبار وضعیت بیمار را تغییر دهید تا فشار از نواحی خاص برداشته شود. از بالش‌ها و پدهای حمایتی برای قرارگیری مناسب بیمار استفاده کنید.
تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی به ترمیم پوست کمک می کند.
مراقبت از پوست: پوست را تمیز و خشک نگه دارید. از مرطوب کننده ها برای جلوگیری از خشکی پوست استفاده کنید
استفاده از تشک های مخصوص: استفاده از تشک های هوا یا فوم که فشار را توزیع می کنند.
بررسی منظم پوست: پوست بیمار را به طور روزانه از نظر قرمزی، تاول یا زخم بررسی کنید.
مدیریت رطوبت: از بی اختیاری ادرار و مدفوع جلوگیری کنید و پوست را خشک نگه دارید.
آموزش به بیمار و خانواده: آموزش روش های پیشگیری و مراقبت از زخم بستر به بیمار و خانواده نقش مهمی در پیشگیری از آن دارد.
مراقبت های لازم برای زخم بستر
مراقبت از زخم بستر بستگی به مرحله زخم دارد و شامل موارد زیر است:
تمیز کردن زخم: زخم را با محلول نمکی استریل تمیز کنید.
پانسمان مناسب: از پانسمان های مناسب برای جذب ترشحات و محافظت از زخم استفاده کنید. نوع پانسمان باید توسط پزشک یا پرستار تعیین شود. پانسمان های هیدروکلوئید، آلژینات و فوم معمولاً استفاده می شوند.
دبریدمان: حذف بافت های مرده یا نکروزه شده از زخم. این کار باید توسط متخصص انجام شود.
کنترل درد: استفاده از مسکن های مناسب برای کنترل درد بیمار.
درمان عفونت: استفاده از آنتی بیوتیک ها در صورت وجود عفونت.
تغذیه مناسب: اطمینان از تغذیه کافی و متعادل برای بهبود زخم.
تغییر وضعیت: ادامه تغییر وضعیت منظم برای کاهش فشار بر زخم.
درمان های کمکی: در برخی موارد ممکن است از درمان هایی مانند اکسیژن درمانی هیپرباریک یا وکیوم تراپی برای تسریع روند بهبودی زخم استفاده شود.
نقش تیم مراقبت های بهداشتی
مراقبت از زخم بستر نیازمند یک تیم مراقبتی است که شامل پزشک، پرستار، متخصص تغذیه، فیزیوتراپ و سایر متخصصان مرتبط است. این تیم با همکاری یکدیگر، برنامه درمانی جامعی را برای بیمار طراحی و اجرا می کنند.
نقش بیمار و خانواده در مراقبت از زخم بستر
بیمار و خانواده نقش بسیار مهمی در مدیریت زخم بستر دارند. آموزش دقیق در زمینه تغییر وضعیت، مراقبت از پوست، تغذیه مناسب و شناخت علائم هشداردهنده، می‌تواند به پیشگیری و بهبود زخم بستر کمک کند.
سوالات متداول درباره زخم بستر
زخم بستر چیست؟
زخم بستر یا زخم فشاری، آسیبی است که به پوست و بافت‌های زیرین در اثر فشار طولانی مدت، اصطکاک یا رطوبت زیاد وارد می‌شود.
چرا زخم بستر ایجاد می‌شود؟
فشار مداوم بر روی نواحی استخوانی بدن، اصطکاک، رطوبت و نیروی برشی از جمله عواملی هستند که باعث کاهش جریان خون و آسیب به بافت‌ها می‌شوند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر ابتلا به زخم بستر هستند؟
افرادی که تحرک محدودی دارند، افراد مسن، افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای، افراد با سوء تغذیه و کسانی که بی اختیاری ادرار و مدفوع دارند، در معرض خطر بیشتری هستند.
کدام نواحی بدن بیشتر در معرض زخم بستر هستند؟
نواحی استخوانی مانند استخوان لگن، دنبالچه، پاشنه‌ها، قوزک پا، زانوها، آرنج‌ها، شانه‌ها، پشت سر و گوش‌ها بیشتر در معرض خطر هستند.
عوارض زخم بستر چیست؟
عفونت‌های موضعی یا سیستمی، سلولیت، عفونت استخوان، سپسیس، درد مزمن، افسردگی و انزوای اجتماعی از عوارض احتمالی زخم بستر هستند.
چگونه می‌توان از ایجاد زخم بستر پیشگیری کرد؟
تغییر وضعیت منظم بیمار، تغذیه مناسب، مراقبت از پوست، استفاده از تشک‌های مخصوص، بررسی منظم پوست، مدیریت رطوبت و آموزش به بیمار و خانواده، از جمله اقدامات پیشگیرانه هستند.
در انتها توجه داشته باشیم
زخم بستر یک عارضه جدی است که می تواند عوارض خطرناکی را برای افراد با تحرک محدود به همراه داشته باشد.
آگاهی از عوامل خطر، مراحل پیشرفت، روش‌های پیشگیری و مراقبت‌های لازم، نقش حیاتی در حفظ سلامت و بهبود کیفیت زندگی این افراد دارد.
با مراقبت های دقیق و همکاری تیمی، می توان از ایجاد این زخم ها پیشگیری کرد و به بهبودی افراد مبتلا کمک نمود.
همچنین در نظر داشته باشید که درمان زخم بستر یک فرآیند زمانبر است و نیاز به صبوری و پیگیری مداوم دارد.
0 تا 100 انواع زخم ها را بشناسید که می تواند برای شما مفید و کاربردی باشد.
منابع: